Khám phá và tìm hiểu đời sống hoang dã của những loài sinh vật trong tự nhiên, chụp những tấm hình đẹp về các loài sinh vật, để cảm nhận vẻ đẹp của chúng luôn là một đề tài cuốn hút với nhiều người không chỉ những nhà nghiên cứu trong lĩnh vực này. Mỗi một loài sinh vật có một hình thái, đời sống và cách thức tìm kiếm thức ăn, đấu tranh sinh tồn khác nhau. Tuy nhiên sự tồn tại và phát triển của muôn loài đều có sự cộng sinh và tương hỗ lẫn nhau trong chuỗi mắt xích sinh học. Con người đang cố gắng hiểu biết sâu rộng về một đời sống của chúng nhưng đó chỉ là những kiến thức mong manh và cần được cập nhật và đôi khi chính những “mong manh” ấy giúp chúng ta có cơ hội để suy ngẫm, ngắm lại những thành quả lao động mà mình đã làm được dù đó là những điều nhỏ nhoi giản dị. Cuộc sống là vậy mỗi khám phá mới sẽ là những điều diệu kỳ nhất mà ta hằng mong ước cũng như ta một lần mong ước được nghe về câu chuyện của loài chó sói rừng ở Việt .
Vào đầu những năm 1990, Maria một cô gái xinh đẹp đến từ đất nước Scotland xa xôi đến Việt Nam để nghiên cứu về tập tính sinh học của loài cho sói rừng Canis aureus để hoàn tất để tài tiến sỹ chuyên ngành động vật học. Đây là công việc khó khăn vất vả và đòi hỏi nhiều công sức, lòng kiên trì, dũng cảm, nhất là đối với một cô gái người nước ngoài. Tuy nhiên với Maria những tố chất của một nhà nghiên cứu chuyên nghiệp, cô gái trẻ tuổi này có thừa để tiếp tục hoàn tất đề tài của mình trong 3 năm. Với những kiến thức từ nhà trường và thu thập từ các đồng nghiệp cứu về chó sói ở Việt Nam, Maria quyết định chọn khu BTTN Chư Yang Sin thuộc tỉnh Daclak nơi các nhà động vật học Việt Nam đã ghi nhận vùng phân bố của chúng.
Chó sói rừng là loài thú nhỏ hơn chó sói lửa, nặng 5 – 8kg, dài thân 600 – 750mm, dài đuôi 200 – 250mm, dài bàn chân sau 135mm, trọng lượng 6 – 7 kg bộ lông màu hung vàng có mút lông đen hoặc hung đen tạo thành màu hung nâu xám. Vùng vai có nhiều sợi lông đen. Khoảng một phần ba đuôi ngoài xám đen. Dài đuôi ngắn hơn nửa dài thân. Là một loài rất khôn ngoan, nhanh nhẹn trong tự nhiên nên rất khó để thấy và tiếp cận chúng vì chúng có khả năng đánh hơi, nhận biết những mùi lạ rất tốt. Chúng tôi cùng Maria đã nhiều ngày, tháng phục trong rừng đặt thức ăn làm bẫy và cả camera trap (bẫy ảnh) nhưng chưa bao giờ có cơ hội tiếp cận gần chúng để chụp hình và ngắm nhìn việc săn mồi của loài động vật sách đỏ quí hiếm này trong thiên nhiên. Vì rất có thể chúng bị săn, bắt và bẫy của con người nên vốn đã khôn ngoan chúng càng khôn ngoan hơn. Cuộc hành trình tìm kiếm loài chó sói vàng chỉ là những dấu chân, một vài tấm hình mờ nhạt, những đọan phim đứt quãng về sự hiện diện của chúng. Tuy nhiên qua đo, đếm dấu chân và lượng thức ăn đặt bẫy mà lũ sói tiêu thụ, Maria và chúng tôi cũng có một số kết quả khả quan về sinh thái của Chó sói vàng. Loài này thường sống ở các khu rừng sâu còn rất tốt và còn nhiều loài động vật sinh sống. Đôi khi chúng còn sống ở vùng ven nương rẫy, có thể gần các trạng trại hay khu dân cư trong rừng. Sống đơn hay sống đôi khi mùa giao phối, kiếm ăn đêm và khá bạo dạn, nhiều lúc chúng có thể vào tận nơi ở bìa rừng nơi có con người sinh sống để kiếm ăn, bắt các loại động vật mà con người nuôi nhốt như gia cầm, heo con …
Sau 3 năm một khoảng thời gian nghiên cứu quá dài, rừng mưa nhiệt đới cũng đã tàn phá sắc đẹp và làn da của cô gái châu Âu xinh đẹp và Maria bị mắc chứng bệnh sốt rét, đó là hậu quả của nhiều đêm trong rừng săn tìm dấu vết, theo dõi tập tính của loài chó sói rừng. Tuy nhiên những kết qủa mà Maria ghi nhận được về tập tính, sinh thái của loài chó sói rừng ở Việt cũng rất đáng để ghi nhận công lao của cô và các đồng nghiệp.
Khi chỉ còn ít ngày nữa Maria phải chia tay chúng tôi nhau những năm tháng vui, buồn, cực nhọc và một buồi sáng Maria thức dậy rất sớm đi chợ phiên của xã (vì nơi đây một tuần chỉ họp chợ 1 lần). Cô ấy muốn mua một ít sản phẩm là đồ lưu nhiệm của người dân tộc sống quanh khu vực để làm quà cho cha mẹ, bạn bè nơi quê nhà. Vừa bước vào khu chợ bất chợt cô ta không thể tin vào mắt mình khi thấy một chàng trai người dân tộc đang gành hai con chó sói rừng đã chết ra chợ bán. Lặng nhìn, tay chân sờ vào hai con chó sói ấy cô ta không thốt nên lời vì đây là lần đầu tiên sau 3 năm nhọc công tìm kiếm Maria mới có cơ hội mắt nhìn, tay chạm vào con vật mà bao nhiêu vất vả, gian nan chưa một lần nhìn rõ mặt chúng. Sau khi chụp hình vài kiểu, Maria nhờ chúng tôi tìm hiểu nguyên nhân bắt, bẫy được loài chó sói rừng này và anh chàng cho biết vì chính 2 con sói hung ác này đã giết chết một bầy heo con gần chục con cuả anh ta, và đó là tài sản rất lớn mà anh ta dự định sau này nuôi lớn bán đi để cất một ngôi nhà nhỏ cho những đứa con mình tránh mưa, tránh nắng.
Lòng nặng trĩu với một ít hành trang ra sân bay, Maria bùi ngùi chia tay với chúng tôi và không quên nhắc chúng tôi làm cách nào đó để giúp người dân nghèo khó trong rừng để họ không ra tay tàn sát các loài động vật hoang dã, không chỉ với loài chó sói rừng. Tôi lặng người im lặng trong tiếng ồn ào của phố thị, nhìn sang các nhà hàng sang trọng nơi những ánh đèn sáng choang và những cuộc nhậu vui suốt đêm …
Câu chuyện về Maria và loài chó sói rừng là một phần tất yếu của cuộc sống đấu tranh sinh tồn giữa các loài động vật hoang dã với cuộc sống của con người sống gần các khu rừng. Câu chuyện mà cho đến ngày hôm nay vẫn chưa có hồi kết, vẫn còn những kẻ huỷ hoại, tàn sát thiên nhiên hoang dã và những con người ra sức ngày đêm bảo vệ. Mới đây trong một lần nghiên cứu loài chó sói rừng lanh lợi và khôn ngoan, chúng tôi đã được chụp hình và những tấm hình này đã được gửi cho Maria như một lời tri ân với người phụ nữ Scotland nặng tình với động vật hoang dã Việt Nam và cũng để minh chứng cho sự tồn tại của loài thú quí hiếm này còn tồn tại ở đất nước chúng ta.